”اخلاقي اولمايانڭ ديني اولماز“
دين و اخلاق، بربريني تماملايان ايكي تمل عنصردر. اسلامه كوره عبادتلرڭ اڭ تمل آماجي، انساني اخلاقًا يوجلتمك و كوتو آليشقانلقلردن آرينديرمقدر. پيغمبر افنديمز(ص ع و) ده بو خصوصي، ”بن، كوزل اخلاقي تماملامق ايچون كوندريلدم“ حديث شريفيله بيان ايتمشدر.
اسلام اخلاقي، عدالت، درستلك، مرحمت و يارديملاشمه كبي دگرلر أوزرينه قوروليدر. طوپلومڭ حضوري، آنجق بيريلرڭ بو دگرلره اويغون داورانمسيله ممكن اولور. ديني اينانج، آنجق شخصلرڭ حياتنده تظاهر ايتديگنده آڭلام قازانير. اخلاقي اولمايان بر ايمان، انساني ده طوپلومي ده يوزلاشديرر و دينڭ حقيقتندن اوزاقلاشديرر.
نماز، اوروج، زكات كبي عبادتلر، انساني ساده جه اللّٰهه ياقلاشديرماز، عين زمانده كوتو داورانيشلردن اوزاق طوتمه يي ده آماچلر. مثلا، بقره سوره سي ١٧٧نجي آيتده ايي انسان اولمه نڭ ساده جه عبادتله دگل، اييلك، صبر، عدالت كبي اخلاقي دگرلرله ممكن اولديغي بيان ايديلير.
اسلامده عبادتلرڭ اخلاقي داورانيشلره دونوشمسي اساسدر. اگر بر انسان عبادت ايدركن اخلاقي اولمايان داورانيشلر سركيلييورسه ، عبادتلرينڭ حقيقي آڭلامده بر قارشيلغي قالماز. نتكيم قرآنده ، ”نماز، انساني فحشدن و كوتولكدن آلي قويار“ ( عنكبوت سوره سي، ٤٥) آيتيله ، عبادتڭ انساني اخلاقًا اگيتمسي كركديگي آڭلاتيلير.
بر كيشينڭ ديندار اولديغني ادّعا ايدوب اخلاقي قوراللره اويمامسي، دينه آيقيري بر طورومدر. دين ساده جه بر اينانج سيستمي دگل، عين زمانده حياتڭ كنديسيدر. انسانڭ اخلاقه آيقيري داورانيشلر سركيله مسي، اونڭ اينانجنده صميمي اولماديغي صوڭوجني ويرر.
بر 'نسان عبادتلريني يرينه كتيريركن طوپلومه قارشي كوتو داورانيشلر سركيلييورسه ، بو طوتارسزلق ديني اعتبارسزلاشديرر. پيغمبر افنديمز، ”قومشوسي آچكن طوق ياتان بزدن دگلدر“ (مسلم، ايمان، ١٣٢) بويورارق، كيشينڭ عبادتلريله طوپلومسال صورومليلقلري آراسنده بر دنكه قورمه سني شرط قوشمشدر.
بو سببله ، ديندار اولمق ساده جه عبادتلري يرينه كتيرمك دگل، عين زمانده اخلاقي صورومليلقلري ده اكسيكسز بر شكلده يرينه كتيرمكدر. اونوتمايالمكه دين، اخلاقله حيات بولور و آنجق اخلاقله آڭلام قازانير.
“AHLAKI OLMAYANIN DİNİ OLMAZ”
Din ve ahlak, birbirini tamamlayan iki temel unsurdur. İslam’a göre ibadetlerin en temel amacı, insanı ahlaken yüceltmek ve kötü alışkanlıklardan arındırmaktır. Peygamber Efendimiz (sav) de bu hususu, “Ben, güzel ahlakı tamamlamak için gönderildim” hadisi-i şerifiyle beyan etmiştir.
İslam ahlakı, adalet, dürüstlük, merhamet ve yardımlaşma gibi değerler üzerine kuruludur. Toplumun huzuru, ancak insanların bu değerlere uygun davranmasıyla mümkün olur. Dinî inanç, ancak şahısların hayatında tezahür ettiğinde anlam kazanır. Ahlaki olmayan bir iman, insanı da toplumu da yozlaştırır ve dinin hakikatinden uzaklaştırır.
Namaz, oruç, zekât gibi ibadetler, insanı sadece Allah’a yaklaştırmaz, aynı zamanda kötü davranışlardan uzak tutmayı da amaçlar. Mesela, Bakara Suresi 177. ayette iyi insan olmanın sadece ibadetle değil, iyilik, sabır, adalet gibi ahlaki değerlerle mümkün olduğu beyan edilir.
İslam’da ibadetlerin ahlaki davranışlara dönüşmesi esastır. Eğer bir insan ibadet ederken ahlaki olmayan davranışlar sergiliyorsa, ibadetlerinin hakiki anlamda bir karşılığı kalmaz. Nitekim Kur’an’da, “Namaz, insanı fuhuştan ve kötülükten alıkoyar” (Ankebut Suresi, 45) ayetiyle, ibadetin insanı ahlaken eğitmesi gerektiği anlatılır.
Bir kişinin dindar olduğunu iddia edip ahlaki kurallara uymaması, dinin özüne aykırı bir durumdur. Din sadece bir inanç sistemi değil, aynı zamanda hayatın kendisidir. İnsanın ahlaka aykırı davranışlar sergilemesi, onun inancında samimi olmadığı sonucunu verir.
Bir birey ibadetlerini yerine getirirken topluma karşı kötü davranışlar sergiliyorsa, bu tutarsızlık dini itibarsızlaştırır. Peygamber Efendimiz, “Komşusu açken tok yatan bizden değildir” (Müslim, İman, 132) buyurarak, kişinin ibadetleriyle toplumsal sorumlulukları arasında bir denge kurmasını şart koşmuştur.
Bu sebeple, dindar olmak sadece ibadetleri yerine getirmek değil, aynı zamanda ahlakî sorumlulukları da eksiksiz bir şekilde yerine getirmektir. Unutmayalım ki din, ahlakla hayat bulur ve ancak ahlakla anlam kazanır.