بزم خزينه مز طوپراقده
١٣٣٤ تاريخلي جريدۀ صوفيه مجموعه سنده ”زراعت ادبياتي“ باشلغنده بر شعر وار. اوراده بر درتلگنده شويله دييور: ”بزم خزينه مز طوپراق ايچنده / ديڭله أوگوديمي اللّٰهڭ قولي / پيغمبر يوليدر چفتجينڭ يولي.“
عاشق ويسل ده ”قره طوپراق“ اسملي شعرنده شويله ديمشدي: ”حقيقت آرارسه ڭ آچيق بر نقطه / اللّٰه قوله ياقين قول ده اللّٰهه / حقّڭ خزينه سي كيزلي طوپراقده / بنم صادق يارم قره طوپراقدر.“
يا بزم؟
١٩٠٠’لرڭ باشنده خزينه يي طوپراقده كوسترن ادبياتمز، صنايع دوريميله برلكده شهرلرڭ طاش و طوپراغنى آلتين كوسترمه يه ، كوي نفوسنڭ آزالارق شهرلره قايمسي نتيجه سنده طوپراقدن أورتيمڭ آزالمه سنه طاشيدي بزلري.
باشي طوپراق، صوڭي طوپراق اولان انسانڭ اورته ده كي قوجه آلاننه بطونلر كيردي. أورتن وصفمزڭ يريني توكتن آلدي. حياته آيينه طوپراقله ايليشكيمز قوپديغندن بري انسان و طوپلومده حسسزلشمه ، بطون صوغوقلغنده بر يالڭزلاشمه و أورتيمدن قايناقلي حظّي يوق ايدن بر غيرتسزلك باش كوستردي.
ذاتًا بطونلرڭ آراسنه صيقيشوب قالان باشمز، طارالان متره قاره لرمزله داها ده صيقينتيلي اولمه يه ، طوپراقله ياقين اولمه يه دائر باغچه لي أو خياللري صولرده غائب اولمه يه ، بر شكلده شهرڭ پنچه سندن قورتولابيليرسه بلكه كوينه ، يوردينه دونمه كبي صوڭوچلره طاشيمه يه باشلادى بزلري…
شهرلر ده البته اولاجق. صنايع ده اولمه يه دوام ايده جك. اما بو طوپراغه صيرتمزي دونمه يي، أورتيمدن اوزاقلاشمه يي، فطري اولاندن محروم اولمه يي برابرنده كتيرمه ملي. بونڭ ايچون انسانمزڭ تشويق ايديلديگي قدر، آلت و أوست ياپيسنڭ عيارلانمسي، بتون اولارق قونويه ياقلاشيلمسي، اگيتيمڭ اڭ باشندن بري پارچه سي اولمسي كبي ضرورتلري ده اونوتمامق كركمكده در.
طوپراغه اولان أوزلممز هر كون داها ده آرتاركن، توكتيم طوپلومي اولمه نڭ ويرديگي توكنمشلكله صارصيلارق يوروديگمز حيات يولجيلغنده چوق قونوشيلان اما آغير آديملرله ايلرله دىگمز شو موضوعي كوندمه طاشيمق و تاريخده قونوشيلانلردن بحثله هم عثمانليجه أوگرنيممزه قاتقي صاغلامق هم ده او باقيش آچيسيله تكرار خاطرلامق ايسته دك.
فائده لي اولمسي ديلگيله تمّوز صاييسني نظرلريڭزه عرض ايدييورز.
BİZİM HAZİNEMİZ TOPRAKTA
1334 tarihli Ceride-i Sofiyye mecmuasında “Ziraat Edebiyatı” başlığında bir şiir var. Orada bir dörtlüğünde şöyle diyor: “Bizim hazinemiz toprak içinde / Dinle öğüdümü Allah’ın kulu / Peygamber yoludur çiftçinin yolu.”
Aşık Veysel de “Kara Toprak” isimli şiirinde şöyle demişti: “Hakikat ararsan açık bir nokta / Allah kula yakın kul da Allah'a / Hakk’ın hazinesi gizli toprakta / Benim sadık yârim kara topraktır.”
Ya bizim?
1900’lerin başında hazineyi toprakta gösteren edebiyatımız, sanayi devrimiyle birlikte şehirlerin taş ve toprağını altın göstermeye, köy nüfusunun azalarak şehirlere kayması neticesinde topraktan üretimin azalmasına taşıdı bizleri.
Başı toprak, sonu toprak olan insanın ortadaki koca alanına betonlar girdi. Üreten vasfımızın yerini tüketen aldı. Hayata ayna toprakla ilişkimiz koptuğundan beri insan ve toplumda hissizleşme, beton soğukluğunda bir yalnızlaşma ve üretimden kaynaklı hazzı yok eden bir gayretsizlik baş gösterdi.
Zaten betonların arasına sıkışıp kalan başımız, daralan metrekarelerimizle daha da sıkıntılı olmaya, toprakla yakın olmaya dair bahçeli ev hayalleri sularda kaybolmaya, bir şekilde şehrin pençesinden kurtulabilirse belki köyüne, yurduna dönme gibi sonuçlara taşımaya başladı bizleri…
Şehirler de elbette olacak. Sanayi de olmaya devam edecek. Ama bu toprağa sırtımızı dönmeyi, üretimden uzaklaşmayı, fıtri olandan mahrum olmayı beraberinde getirmemeli. Bunun için insanımızın teşvik edildiği kadar, alt ve üst yapısının ayarlanması, bütün olarak konuya yaklaşılması, eğitimin en başından beri parçası olması gibi zaruretleri de unutmamak gerekmektedir.
Toprağa olan özlemimiz her gün daha da artarken, tüketim toplumu olmanın verdiği tükenmişlikle sarsılarak yürüdüğümüz hayat yolculuğunda çok konuşulan ama ağır adımlarla ilerlediğimiz şu mevzuu gündeme taşımak ve tarihte konuşulanlardan bahisle hem Osmanlıca öğrenimimize katkı sağlamak hem de o bakış açısıyla tekrar hatırlamak istedik.
Faydalı olması dileğiyle Temmuz sayısını nazarlarınıza arz ediyoruz.